Μυστικά μακροζωίας-ποιότητα ζωής
Καλώς ορίσατε στην Ικαρία, τη δική μας, ελληνική Ικαρία, την οποία κάποιοι αποκαλούν «παράδεισο της μακροζωίας» ή «το νησί όπου οι άνθρωποι ξεχνούν να πεθάνουν».
Στην Ικαρία, ένα νησί, όπως γνωρίζετε, στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, περίπου 10 ώρες με το πλοίο από την Αθήνα, οι κάτοικοί της ζουν περισσότερο από τους Ευρωπαίους, τους Αμερικανούς, και όχι μόνο.
Σύμφωνα με τη λεγόμενη «Μελέτη της Ικαρίας», την οποία διεξήγε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, οι Ικαριώτες ζουν μέχρι τα 90, 2,5 φορές περισσότερο από ό,τι ο μέσος Αμερικανός, ενώ έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να φθάσουν τα 90 σε σχέση με το μέσο Αμερικανό.
Άλλο αντίστοιχο παράδειγμα αποτελούν οι κάτοικοι της Οκινάουα. Αυτή βρίσκεται σε ιαπωνικό αρχιπέλαγος, νότια της Ιαπωνίας. Αποτελείται από 160 νησιά που έχουν υποτροπικό κλίμα. Οι κάτοικοί τους φτάνουν σε βαθιά γεράματα, απολαμβάνοντας μια καλή ζωή. Αυτό το αρχιπέλαγος έχει τον μεγαλύτερο αριθμό αιωνόβιων στον κόσμο.
Άλλο παράδειγμα αποτελούν οι κάτοικοι στο Κλιέντο, κοντά στη Νάπολη, όπου, αρκετοί από αυτούς πλησιάζουν ή έχουν ξεπεράσει τα 100.
Ας δούμε τα μυστικά της μακροζωίας τους, όπως αναφέρθηκαν από τους ίδιους, αλλά και ως αποτελέσματα ερευνητικών μελετών:
Φυσική διατροφή
Οι Ικαριώτες παράγουν και καταναλώνουν τα δικά τους προϊόντα. Ο οικογενειακός κήπος υπάρχει σε κάθε ικαριώτικο σπίτι και κάθε ικαριώτικο τραπέζι είναι πάντα γεμάτο με ντόπια λαχανικά, όσπρια, πατάτες και κάθε είδους φρούτα.
Στο Ογκίμι, ένα χωριό 3.000 κατοίκων της Οκινάουα της Ιαπωνίας, βρίσκεται το εστιατόριο της Εμίκο, η οποία πριν γίνει μαγείρισσα ήταν διατροφολόγος.
Παρατηρώντας τα φαγητά που έφτιαχναν οι ηλικιωμένοι, η Εμίκο δημιούργησε ένα μενού μακροζωίας, που βασίζεται σε εποχιακά λαχανικά: «Αυτά που καλλιεργούμε στο λαχανόκηπο, τα μαγειρεύουμε και τα σερβίρουμε απευθείας στους πελάτες μας. Έχουμε έναν τρόπο ζωής όπου ο λαχανόκηπος και η κουζίνα συνδέονται στενά. Ως διατροφολόγος, χαίρομαι που τα πάντα είναι φρέσκα».
Στο χωριό Κλιέντο, οι κάτοικοι τρώνε πολλά λαχανικά και φτιάχνουν το δικό τους ελαιόλαδο. Το κατσικίσιο και πρόβειο γιαούρτι, το πλούσιο σε προβιοτικά (αυτό με την «πέτσα», να γράφει στην ετικέτα τη φράση “ενεργή καλλιέργεια γιαούρτης”), βοηθάει στη μακροβιότητα. Το κατσικίσιο και πρόβειο γάλα, κατά τον καθηγητή του τμήματος Βιοχημείας της Λάρισας Κο Κουρέτα, είναι τα κύρια τοπικά μας προϊόντα και όχι το αγελαδινό. Γι’ αυτό να προτιμούμε την κατανάλωση αυτών και των παραπροϊόντων τους
Η μεσογειακή διατροφή είναι το κλειδί στην πόρτα της υγείας
Οι Ικαριώτες απέχουν από την υπερφαγία. Τρώνε πολλά πράσινα λαχανικά, ελαιόλαδο, τομάτες, όσπρια και όλα χωρίς επεξεργασία, αφού προέρχονται από τα δικά τους χωράφια. Η κύρια πηγή πρωτεΐνης γι’ αυτούς είναι το ψάρι. Από την άλλη, δεν τρώνε πολύ κρέας. Αντίθετα, κάθε οικογένεια σφάζει ένα ζώο το χρόνο, το οποίο χωρίζει σε μερίδες που φτάνουν για εβδομάδες ή και μήνες. Όσον αφορά σε γαλακτοκομικά προϊόντα, οι Ικαριώτες προτιμούν αποκλειστικά το γάλα από τις δικές τους κατσίκες. Επιπλέον, στην Ικαρία είναι πολύ μικρή η κατανάλωση ζάχαρης και λευκού αλεύρου. Προτιμούν το δικό τους ψωμί ολικής άλεσης με προζύμι και δηλώνουν, δικαιολογημένα, υπερήφανοι γι’ αυτό, αφού έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, βάζοντας το δικό του λιθαράκι στο να παρατηρούνται στο νησί πολύ χαμηλά επίπεδα διαβήτη τύπου 2.
Βότανα – τα φάρμακα της φύσης
Μιλώντας για οικιακούς κήπους και τα προϊόντα που καλλιεργούνται εκεί, θα ήταν καλό να αναφέρουμε τα διεθνώς διάσημα ενδημικά βότανα της Ικαρίας. Κάθε ένα έχει τη δική του ξεχωριστή χρησιμότητα. Ένα αφέψημα μαντζουράνας είναι ό,τι καλύτερο, αν σας ενοχλεί το στομάχι σας. Το ρόφημα της πικραλίδας όντας το τέλειο φυσικό διουρητικό, βοηθά στη συγκράτηση της αρτηριακής πίεσης. Το φασκόμηλο κρατά χαμηλά τα επίπεδα του ζαχάρου. Η μέντα θεωρείται από τα καλύτερα αντιοξειδωτικά, ενώ βοηθάει στη λειτουργία της πέψης και στην αντιμετώπιση αλλεργιών και κρυολογημάτων. Το ανοσοποιητικό και το κυκλοφορικό σας σύστημα θα σας ευχαριστούν, αν τα φροντίζετε πίνοντας καθημερινά ένα φλιτζάνι δενδρολίβανο.
Το δικό μας, παραδοσιακό τσάι του βουνού, ανακουφίζει από το βήχα και βοηθά στην αναπνευστική λειτουργία. Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της δυσπεψίας και των γαστρεντερικών διαταραχών, αλλά και της οστεοπόρωσης, ενώ θεωρείται αναλγητικό και επουλωτικό. Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση. Γερμανοί επιστήμονες ανακάλυψαν τη συμβολή του στη μάχη για την καταπολέμηση της νόσου Αλτσχάιμερ.
Φυσική δραστηριότητα
Η κίνηση αποτελεί κεντρικό κομμάτι της καθημερινότητας των Ικαριωτών. Συγκεκριμένα, η γεωργία αποτελεί την κύρια δραστηριότητά τους και, προκειμένου να τα βγάλουν πέρα, πρέπει συνεχώς να περπατούν σε μονοπάτια κάποιες φορές δύσβατα για να φθάσουν στα χωράφια τους. Αυτού του είδους η δραστηριότητα έχει σχεδόν εξαφανίσει φαινόμενα άνοιας και συνδεδεμένης με τη μεγάλη ηλικία κατάθλιψης, καθώς τους δίνει κίνητρο. Στο χωριό Κλιέντο της Ιταλίας, όπου οι κάτοικοι πλησιάζουν ή έχουν ξεπεράσει τα 100, όπως λένε, περπατούν καθημερινά.
Δραστηριότητες μετά τη σύνταξη
Το Ογκίμι, χωριό της Ιαπωνίας με τους περισσότερους αιωνόβιους, όπως προαναφέρθηκε, είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ενός μικρού λεμονιού, του Σικουάνσα, που είναι περίφημο για το ξινό χυμό του, αλλά και τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του. Στα 103 του, ο Ταμάκι Σινπούκου ελέγχει ακόμη τη συγκομιδή των λεμονιών, που έχει στο χωράφι του. Το αγόρασε όταν βγήκε στη σύνταξη: «Είτε είναι καλός ή κακός ο καιρός, τρώμε σικουάνσα. Τρώω επίσης πολλά μανταρίνια. Το ίδιο και οι φίλοι μου. Είναι η μικρή μας απόλαυση».
Στο ίδιο χωριό, χρησιμοποιούν ίνες μπανάνας για να υφάνουν με την τεχνική μπάσο φου. Η κυρία Τοσίκο Τάιρα είναι 100 ετών και έχει ανακηρυχθεί ζωντανός εθνικός θησαυρός της χώρας για τη συνεισφορά της στην ιαπωνική κουλτούρα, γιατί χωρίς αυτήν, η μακραίωνη παράδοση του μπάσο φου, που υπάρχει μόνο στο Ογκίμι, θα εξαφανιζόταν μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δουλεύει στο εργαστήριο εννιά ώρες την ημέρα, έξι μέρες την εβδομάδα: «Δεν μπορώ πλέον να κάνω μια δουλειά που απαιτεί δύναμη. Και πλέον δεν είμαι τόσο αποδοτική όπως ήμουν στο παρελθόν. Ξεχνώ την ηλικία μου, όταν δουλεύω. Χωρίς τη δουλειά, δεν θα μπορούσα να συνεχίσω να ζω».
Συντροφική – Κοινωνική ζωή
Η κοινωνικοποίηση είναι ακόμη μια πτυχή του ικαριώτικου τρόπου ζωής και πάει πολύ με μια γουλιά ή μάλλον αρκετές γουλιές κρασί. Οι Ικαριώτες δεν είναι πότες, όμως δύο με τρία ποτήρια τη μέρα θα τα πιουν με τους φίλους τους, πετυχαίνοντας με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Συνδυάζουν τον περίφημο ήρεμο τρόπο ζωής τους με την απόλαυση ενός επίσης διάσημου ντόπιου προϊόντος, το οποίο είναι γνωστό για την αντιοξειδωτική του δράση και τη συμβολή του στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η Ικαρία είναι γνωστή και για τα πανηγύρια της. Στην Ικαρία διεξάγονται πάνω από ογδόντα (80) πανηγύρια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, από τον Ιανουάριο και τη γιορτή του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην Προεσπέρα στις Ράχες μέχρι εκείνη των Ταξιαρχών τον Νοέμβριο στο Πλωμάρι του Αγίου Κυρήκου. Οι ντόπιοι συμμετέχουν με κάθε δυνατό τρόπο, αξιοποιώντας ακόμη μια αφορμή για να γιορτάσουν τη ζωή τους. Οι ηλικιωμένοι δεν ζουν μόνοι, ενώ τους φροντίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Κυρίες από το χωριό Ογκίμι, άνω των ενενήντα ετών, σε συνέντευξη που έδωσαν, είπαν: «Μαζευόμαστε, γελάμε, κλαίμε, όλοι μαζί. Τραγουδάμε και χορεύουμε όλοι μαζί. Αυτό είναι το ωραίο. Το μυστικό της μακροζωίας είναι να μην αγχώνεσαι και να προχωράς παρακάτω».
Επίλογος
Όλα τα προηγούμενα για να βοηθήσουν στη μακροβιότητα, προϋποθέτουν, όπως καταλαβαίνετε, ζωή με μέτρο, χωρίς καταχρήσεις, χωρίς υπερβολές στο κάπνισμα, στο αλκοόλ και στο φαγητό. Επίσης, θα τονίσω πως είναι σημαντικό να φροντίζετε να περιβάλλεστε από ανθρώπους που είναι ευγενικοί και υποστηρικτικοί μαζί σας, έχουν ένα καλό λόγο να πούνε για σας και για τους άλλους, που βοηθάνε να εξελίσσεστε και να προοδεύετε. Απομακρυνθείτε από ανθρώπους που τους ενδιαφέρει αποκλειστικά ο εαυτός τους και μόνο η δική τους εξέλιξη και προβολή.
Τέλος, χαμογελάστε και νιώστε ευγνωμοσύνη για ό,τι εσείς έχετε, ενώ κάποιοι άλλοι δεν έχουν.
Μαρία Ζαχαρή, καθηγήτρια Βιολογίας, MSc στις «επιστήμες της αγωγής».
E-mail: mzachari1@gmail.com
ΠΗΓΕΣ
Euronews. Η Οκινάουα και τα μυστικά της μακροζωίας (2019).
https://gr.euronews.com/travel/2019/10/21/i-okinawa-kai-ta-mistika-tis-makrozoias
Apostolos Staikos (2022). Οι αιωνόβιοι του Κλιέντο και το μυστικό της μακροζωίας τους
https://gr.euronews.com/next/2022/01/02/oi-aionovioi-tou-kliento-kai-to-mistiko-tis-makrozoias-tous
Euronews (2016). 10 λόγοι για τους οποίους η Ικαρία είναι ο παράδεισος της μακροζωίας.
https://gr.euronews.com/2016/02/24/how-one-greek-island-has-discovered-the-secret-to-longer-life
