«Χτίζοντας» με τη φύση
Με αφορμή το παγκόσμιο ράλι τιμών στην ενέργεια και τις πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία, η αγωνία των Ελλήνων αγροτών εντείνεται για το πώς θα αντέξουν το δυσβάσταχτο κόστος για να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους τη νέα καλλιεργητική χρονιά που βρίσκεται κοντά. Ανοίγει και πάλι η συζήτηση για την ανάγκη εφαρμογής βιώσιμων πολιτικών για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στη χώρα μας κοιτάζοντας τι κάνουν και άλλες χώρες στον τομέα αυτό, όπως η Ολλανδία.
Η Ολλανδία έχει λάβει ευρεία αναγνώριση για την καινοτόμο εφαρμογή των εννοιών της ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων και διαχείρισης της λεκάνης απορροής ποταμού και την υψηλή απόδοση της παροχής πόσιμου νερού σε σχέση με την ποιότητα, την αξιοπιστία και την τιμή. Η υποδομή διαχείρισης του νερού στη χώρα είναι από τις καλύτερες στον κόσμο.
Στη χώρα υφίσταται ένα στενά συντονισμένο σύστημα μεταξύ των Περιφερειακών Αρχών Ύδατος ((Dutch water authorities) και της Εθνικής Αρχής Υδάτων που διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή ολοκληρωμένης διαχείρισης υδάτινων πόρων και της λεκάνης απορροής των ποταμών, συμπεριλαμβανομένης της παροχής πόσιμου νερού, της συλλογής λυμάτων και της αντιπλημμυρικής προστασίας.
Η πρώτη ολλανδική Περιφερειακή Αρχή Ύδρευσης συστάθηκε κιόλας από τον 13ο αιώνα. Σήμερα υπάρχουν 21 Περιφερειακές Αρχές Ύδρευσης, που απασχολούν από κοινού περίπου 11.000 άτομα. Η δύναμη του συστήματος, βέβαια, έγκειται σε μεγάλο βαθμό στην εξαιρετική του οργάνωση. Η υποδομή της χώρας διοικείται από έναν κυβερνητικό κλάδο αφοσιωμένο αποκλειστικά στο νερό και αυτός είναι η Γενική Διεύθυνση Δημοσίων Έργων και Διαχείρισης Υδάτων (Directorate General for Public Works and Water Management) η οποία εντάσσεται στο Ολλανδικό Υπουργείο Υποδομών και Διαχείρισης Υδάτων ( Ministry of Infrastructure and Water Management).
Υπάρχει ένα μοναδικό σύστημα για τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών ύδατος, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκεκριμένου συστήματος φορολογίας του νερού και ενός συστήματος ανάκτησης κόστους. Η κεντρική κυβέρνηση, τα συμβούλια ύδρευσης, τα οποία είναι απολύτως ανεξάρτητα από την τοπική αυτοδιοίκηση και με δικό τους προϋπολογισμό, οι επαρχίες, οι δήμοι και οι εταιρείες πόσιμου νερού επενδύουν περίπου το 1,25% του ΑΕΠ (περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως), ενώ η κεντρική κυβέρνηση καλύπτει περίπου το 17% του συνόλου των δαπανών, με το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου να αφορά τα νοικοκυριά.
Συνεργασίες Blue Deal
Για την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρογνωμοσύνης με άλλες χώρες, οι Ολλανδικές Αρχές Υδάτων συνεργάζονται με ξένους οργανισμούς σε μακροπρόθεσμες συνεργασίες, όπως είναι το πρόγραμμα Blue Deal (2018 – 2030). Τα έργα που εκτελούνται υπό την ομπρέλα του Blue Deal περιλαμβάνουν τη σύσταση οργανισμών διαχείρισης υδάτων, τη βοήθεια στην κατασκευή και τη συντήρηση μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και την ανάπτυξη συστημάτων προειδοποίησης πλημμυρών.
Building with Nature – Nature based solutions
Η Ολλανδία, αν και έχει ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης νερού, αναγνωρίζει την ανάγκη για αλλαγή στη σκέψη ως προς τη διαχείριση των περιβαλλοντικών προκλήσεων βλέποντας ότι οι κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές δυναμικές στη χώρα είναι θεμελιωδώς αλληλένδετες, αποτελώντας ταυτόχρονα και ευκαιρίες ανάπτυξης. Έτσι, η πρώτη αρχή που κατέληξαν είναι ότι πρέπει να δουλέψουν με τη φύση. Οι Ολλανδοί πολεμούν το νερό εδώ και αιώνες, αλλά έχουν ήδη αρχίσει να συνειδητοποιούν εδώ και μία δεκαετία ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν να παλεύουν με το νερό προσπαθώντας να το κρατήσουν μακριά από τις πόλεις τους. Οι φυσικές διαδικασίες είναι συχνά ανθεκτικές και αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικές σε σχέση με τις τεχνικές παρεμβάσεις. Στην Ολλανδία, ως μια μάλλον μικρή πυκνοκατοικημένη χώρα δέλτα, τα μέτρα για την ασφάλεια του νερού έχουν άμεσο αντίκτυπο στη φύση. Αντί να παλεύουν, λοιπόν εναντίον του νερού, έχουν αγκαλιάσει αυτές τις φυσικές διαδικασίες και τις έχουν εφαρμόσει ήδη σε φυσικά projects, όπως είναι το έργο αποκατάστασης της λίμνης Marker Wadden (province of Flevoland, The Netherlands), μια από τις μεγαλύτερες λίμνες γλυκού νερού στην Ευρώπη, κατασκευάζοντας νησιά, έλη και λάσπες από τα ιζήματα που έχουν συσσωρευτεί στη λίμνη τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό το project έχει ήδη ξεκινήσει το 2014 και στοχεύει στην αποκατάσταση μιας έκτασης έως και 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων και στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας στην Ολλανδία.
Άλλο project είναι η προστασία των ακτών της Ολλανδίας από τη διάβρωση (Sand motor project). Αυτό το έργο ξεκίνησε πιλοτικά και η ιδέα του βασίζεται σε φυσικές δυνάμεις, όπως τα κύματα, ο άνεμος και η παλίρροια, που θα μεταφέρουν την άμμο στο σωστό μέρος, καθιστώντας την αναπλήρωσή της περιττή για τα επόμενα 20 χρόνια. Χρησιμοποιώντας φυσικές διαδικασίες για την αναδιανομή της άμμου, αυτή η καινοτόμος προσέγγιση στοχεύει να περιορίσει την ενόχληση των τοπικών οικοσυστημάτων, παρέχοντας παράλληλα νέες φυσικές περιοχές και περισσότερους τύπους αναψυχής για τον άνθρωπο.
Ήδη από το 2007 η ολλανδική κυβέρνηση ξεκίνησε την ανάπτυξη του προγράμματος Room for the River (περισσότερος χώρος στα ποτάμια). Κύριος στόχος του έργου ήταν η διαχείριση υψηλότερων επιπέδων νερού στα ποτάμια με τη μείωση των επιπέδων των πλημμυρικών πεδιάδων, τη δημιουργία υδάτινων αποθεμάτων, τη μετατόπιση αναχωμάτων, την αύξηση του βάθους των πλευρικών καναλιών και την κατασκευή παρακαμπτήριων πλημμυρών. Το πρόγραμμα αποτελείται από περισσότερα από 30 έργα, τα περισσότερα από αυτά ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 2018. Το πλήρες πρόγραμμα αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2022.
Στην Ελλάδα πολύ πρόσφατα αρχίσαμε να σκεφτόμαστε τη χρήση «πράσινων παρεμβάσεων», δηλαδή να χρησιμοποιήσουμε φυσικά εμπόδια αντί των τεχνητών για αποτροπή των πλημμυρών, για παράδειγμα. Η συζήτηση άνοιξε τον περασμένο Νοέμβριο σε διημερίδα που πραγματοποιήθηκε στα Τρίκαλα με συμμετοχή διάφορων φορέων (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΚΕΔΕ, τους Δήμους της δυτικής Θεσσαλίας). Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές για την αντιμετώπιση των φυσικών φαινομένων, καθώς κάθε περιοχή είναι ιδιαίτερη και με ιδιαίτερες ανάγκες, αλλά βασικά έργα υποδομής, όπως καθαρισμός και εκβάθυνση καναλιών, έργα για την αποθήκευση του νερού είναι στοιχειώδη και αναγκαία να γίνονται. Ευχής έργον να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας στην άσκηση της περιβαλλοντικής πολιτικής και στον σχεδιασμό των περιβαλλοντικών παρεμβάσεων, ως μόνη λύση για την προστασία του περιβάλλοντος και των πολιτών.
Έφη Στεργίου, Msc στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
Πηγές:
https://www.dutchwatersector.com/news/building-with-nature
Dutch water authorities: https://dutchwaterauthorities.com/about/
National Water Plan 2016-2021. Dutch Ministry of Infrastructure and Water Management (https://maritime-spatial-planning.ec.europa.eu/practices/national-water-plan-2016-2021).
